همه جای ایران سرای بزرگان، ادبا و حکمای برجسته ای است که این مرز و بوم تمدن و پیشینه خود را وامدار آنها است. مازندران نیز از این امر مستثنی نیست و در طول تاریخ حکما و عرفای بزرگی را تقدیم ایران زمین کرده است اسماعیل منصوری لاریجانی محقق، نویسنده عرفان اسلامی و عضو هیئت علمی دانشگاه امام حسین(ع) و مجری برنامه تلویزیونی «معرفت» از اهالی همین مرز و بوم استان مازندران متولد خطه سرسبز رینه، لاریجان است و سر درس آیت الله علامه حسن زاده آملی، غلامحسین ابراهیمی دینانی و حجت الاسلام شیخ الاسلامی تلمذ کرده و دود چراغ خورده است.
اسماعیل منصوری لاریجانی کتاب های بسیاری تألیف کرده است از جمله آثار نویسنده و محقق مازندرانی می‌توان به «مثنوی محرم»، «حقوق زن با نگرشی در سیره زهرا(س)»، «زن و دفاع در اسلام»، «جلوه‌های ولایت در آثار امام خمینی(ره)»، «زمزم عشق»، «مجموعه رسائل کلامی»، «عرفان سیاسی»، «ساحت ربوبی ولایت» و … اشاره کرد.
وی در این گفت وگو با معرفی خود، درباره اهمیت عرفان در ایران زمین به ویژه علمایی که در شهر آمل پرورش پیدا کرده اند میگوید که تعداد این بزرگان زیاد است اما متأسفانه مورد غفلت قرار گرفته اند و کمتر کسی به شناختن آنها مبادرت می ورزد.
مشروح این گپ و گفت با دکتر اسماعیل منصوری لاریجانی در ادامه می خوانیم:
*استاد مقدمتاً خودتان را معرفی کنید و بفرمایید چطور شد که به حوزه عرفان روی آوردید؟
-بنده متولد 1337 شهر رینه، لاریجان هستم تا تحصیلات ابتدایی در لاریجان درس خواندم و بعد از آن به دلیل نبودن مقطع دبیرستان تنهایی به تهران نزد برادرم رفتم و ادامه تحصیل دادم و وارد رشته تجربی شدم و تحصیلات دانشگاهی را در رشته علوم آزمایشگاهی تا مقطع لیسانس ادامه دادم به دلیل علاقه ام به مسائل دینی و قرآنی رشته الهیات را دنبال کردم و وارد دانشکده الهیات شدم دوره لیسانس و فوق لیسانس رشته فلسفه و دکتری را روابط بین الملل خواندم یک توفیق اجباری برایم پیش آمد که پس از رحلت امام خمینی(ره) با تلاش حاج احمدآقا و حاجیه خانم طباطبایی رشته عرفان در واحد تحقیقات راه اندازی شد و بنده دکتری عرفان اسلامی را در آن سال دریافت کردم.
*جرقه های علاقه مندی به عرفان چگونه در وجودتان زده شد؟
– از بچگی به همراه پدرم در لاریجان پای منبر آیت الله حسن زاده آملی می رفتم و سخنان ایشان گوش می دادم یادم می آید در جلسه ای از شناخت نفس توسط انسان ها صحبت کرد من از پدرم پرسیدم شناخت نفس چیست؟ پاسخ داد شناخت درون است، من در همان بچگی به نحوی با درون گرایی آشنا شدم.
* درس عرفان را نزد چه کسانی آموختید؟
درس عرفان را نیز نزد آیت الله حسن زاده آملی، ایت الله حکمت نیا و استاد شیخ الاسلامی ابوالقاسم گرجی، غلامحسین ابراهیمی دینانی تلمذ کردم. اما آیت الله حسن زاده برای من استاد برجسته و مهمی بود که تأثیر اخلاقی زیادی زیادی برمن گذاشتند، شخصیت ایشان نظیر متاع عرفا است که نمی توان آن را شناخت چرا که هر باری جلوه ای تازه از وجودشان را کشف می کردم.
*ارتباط مرید و مرادی بین شما و آیت الله حسن زاده برقرار بود؟
-بله البته همیشه بنده می گویم که ریزه خوار احسان ایشان هستم چرا که آیت الله حسن زاده مظهر نفحات ربانی هستند و اینها باید برای فضای فکری اندیشه ای و فرهنگی جامعه گفته شود تا آنها از غفلت در زمینه حکمای ما خارج شوند:
گفت پیغمبر: که نفحتهای حق/ اندر این ایام میآرد سبق
گوش هش دارید این اوقات را/ در ربایید این چنین نفحات را
نفحهای آمد شما را دید و رفت/ هر که را میخواست جان بخشید و رفت
*علت وجود عرفان شفاف و زلال در ایران زمین به ویژه خطه سرسبز شمال چیست؟
ابتدا این را بگویم که عرفان در ایران نشأت گرفته از حکمت علوی و سیره نبوی است این عرفان از سلوک اهل بیت (ع) دریافت شده است حتی اینطور می توان گفت که حکمت یونان نیز اخذ شده از اهل بیت(ع) است.
رسول خدا (ص) به لحاظ حقیقی مقدم از سایر انبیا و انسانها است هرچند که در ظاهر متأخر از دیگر پیغمبران باشد. بنابراین اینجا آبشخور عرفان در ایران زمین مشخص می شود که همان شریعت و حکمت نبوی و علوی
است.
*نظرتان را درباره شخصیت سید حیدرآملی بفرمایید:
شخصیت ایشان بسیار بنده را شیفته کرده چرا که از عرفای بزرگ تاریخ اسلام هستند و سخن و بیانشان بسیار ملیح است. ایشان از عرفای بزرگ قرن هشتم هستند که ابعاد وجودیشان متأسفانه در ایران زمین به خوبی شناخته نشده است، از وی 43 اثر باقی مانده که اغلب نیز مفقود شده است. 4 یا 5 اثر او را هانری کربن، فرانسوی و عثمان یحیی مصری در انجمنی در فرانسه جمع آوری و برای من فرستاده شده است با این حال بازهم ما ترغیب نشده ایم که راجع به او تحقیق و کار کنیم.
*علت اینکه به خوبی عرفای آملی شناخته نشده اند، چیست؟
متأسفانه بی توجهی علاقه مندان به عرفان است که باعث شده شناختن عرفا به خوبی صورت نگیرد متأسفانه عرفا در تاریخ مظلوم واقع شده اند، دلیلش هم مسائل صوفیان است که شبهه انگیز است و خلاف آداب شریعت خوانده می شود همین امر باعث شده که عرفان راستین تحت الشعاع آن قرار بگیرد البته در سایر رشته ها هم چنین چیزی را می بینیم فلاسفه زیادی داشته ایم که به آنها کم توجهی شده است.
ما افرادی چون آقامیرزا ابوالعباس قصاب آملی ، سید حیدر آملی، علامه حسن زاده آملی و … برخورداریم همین قصاب آملی که روستا و آرامگاهش هم همین نزدیکی ها است. برهان الدین جونی که اخیرا مرحوم شده و از مردان بزرگ شهر آمل است، حاج آقای ولایی و از همه مهمتر علامه حسن زاده آملی که آثار زیادی هم نگاشته اند و کرامات بسیار هم دارند.
*استاد به عنوان سوال پایانی، دنیای تکنیک زده امروز شاید بحث عرفان و معنویت ها را برنتابد، در این شرایط باید چکار کرد تا بتوانیم روحیه معنوی و عرفانی خودمان در سرزمین مان را بشناسیم و همینطور عرفان در دنیای امروز چه کاربردی می تواند داشته باشد؟
زبان عرفان، زمینی نیست بلکه زبانی آسمانی و باطنی است که نیاز به سلوک دارد بنابراین لسان دین، لسان وحی و لسان باطنی انسان است. انسان اگر می خواهد به ساحت وحی نزدیک شود باید به زبان عرفان نزدیک شود و زبان عرفان و سلوک را بفهمد آنچه دنیای امروز به ما تحمیل کرده است تکنیک زدگی که هیچ تکنیک گرایی است این زندگی هویت ما را از ما گرفته است و ما را تبدیل به ابزار کرده است و تلاش دارد حس و اخلاق را تحت تأثیر قرار دهد ما نباید فریب این را بخوریم و باید بتوانیم خود را پیدا کنیم، بهترین رویکرد نیز امروز برای ما عرفان است.
*نکته پایانی؟
سال همدلی و همزبانی بهترین موقعیت برای بازگشت دوباره به فرهنگ و اعتقادات بومی، سرزمینی و محلی ما است بهترین گفتمان ، گفتمان همدلی و هم زبانی است که انسان ها را از نزاع دور کرده و به تمدن و فرهنگ آفرینی نزدیک می کند.
*با تشکر از وقتی که در اختیار ما قرار دادید.
