سید احمد ابراهیمیان
یکی از عملیات تجاری که در قوانین تجاری از آن یاد قرارداد حمل و نقل می باشد .
قبل از هر چیز باید توجه داشت اولا : قرارداد حمل و نقل ماهیتا تابع مقررات عقد وکالت است.لهذا متصدی حمل و نقل کالا مانند وکیل ، امین محسوب می شود .
ثانیا : ارسال کننده کالا موظف است در قرارا داد حمل ونقل صریحا به نکات زیر داشته باشد :
نشانی صحیح کالا
محل تحویل کالا
تعداد ومیزان کالا و محتوای بسته بندی ها
مدتی که کالا باید درآن مدت تحویل داده شود
مسیری را که کالا حمل می گردد
تعیین قیمت اشیائی که گرانبها است
همچنین باید تجه داشت که خسارات ناشی از عدم تعیین نکات مزبور و یا تعیین آنها به غلط متوجه ارسال کننده کالا است . بعلاوه ارسال کننده باید در بسته بندی و عدل بندی کالا دقت لازم را بعمل بیاورد ، زیرا خسارت ناشی از عدم انجام این کار بر عهده خود است ؛ البته در این حالت اگر عیب بسته بندی کالا معلوم و ظاهر باید و متصدی حمل و نقل کالا بدون قید عدم مسوولیت کالا را تحویل گرفته باشد ، مسئول خسارات وارده خواهد بود .
آیا ارسال کننده کالا می تواند کالا را از متصدی حمل و نقل مسترد نماید ؟
در پاسخ باید عرض کنیم که ارسال کننده کالا می تواند تا زمانی که کالا در تصرف متصدی حمل ونقل است آن را با پرداخت هزینه های که توسط متصدی حمل و نقل بعمل آمده و نیز خسارات او باز پس گیرد ، اما در موارد ذیل استرداد کالا از سوی ارسال کننده ممکن نخواهد بود :
در صورتی که بارنامه توسط ارسال کننده تهیه ، و به وسیله ی متصدی حمل و نقل به گیرنده کالا ارسال شده باشد .
در صورتی که متصدی حمل و نقل رسیدی به ارسال کننده داده و ارسال کننده نتواند آن را پس بدهد .
در صورتی متصدی حمل و نقل به گیرنده کالا اعلام کرده باشد، کالا به مقصد رسید و باید آن را تحویل بگیرد .
النهایه اینکه پس از وصول کالا به مقصد ، گیرنده کالا تحویل آن را درخواست کرده باشد ؛ که در این حالت متصدی حمل و نقل باید برابر دستور گیرنده کالا عمل کند . البته اگر متصدی حمل و نقل رسیدی به فرستنده کالا داده باشد تا زمانی که کالا به مقصد نرسیده ، مکلف به رعایت دستور گیرنده کالا نخواهد بود مگر اینکه رسیده به گیرنده کالا تسلیم شده باشد .
حال اگر حمل گردید و به مقصد رسیده باشد ؛ گیرنده ی کالا آن را قبول نکند ویا اینکه هزینه ها
و مطالبات متصدی حمل و نقل پرداخت نشود یا به گیرنده کالا دسترسی وجود نداشته باشد متصدی حمل و نقل چه وظیفه ای بر عهده دارد ؟
در تمام حالات گفته شده متصدی حمل و نقل باید مراتب را به اطلاع فرستانده کالا برساند و موقتأ نزد خود یا شخصی ثالثی به صورت امانت نگهداری شود در هر حال مخارج و هر نقص و عیبی که در کالا بوجود بیاید بر عهده لرسال کننده خواهد بود و چناچه فرستنده یا گیرنده کالا در مدت مناسبی تکلیف کالا را معین نکنند ، متصدی حمل و نقل می تواند کالا را با اطلاع دادستان محلی که کالا در آنجا واقع شده و با نماینده او به فروش برساند .
پس از تحویل کالا از سوی فرستنده به متصدی حمل و نقل چنانچه کالا تلف یا گم شود متصدی حمل و نقل چه مسوولیتی خواهد داشت؟
در این فرض اگر متصدی حمل و نقل نتواند ثابت کند که تلف یا گم شدن کالا به علت تقصیر فرستنده یا گیرنده ی کالا و یا ناشی از دستوراتی که یکی از آنها داده است، می باشد و یا اینکه به علت حوادثی بوده که متصدی حمل و نقل کالا نمی توانسته از آن جلوگیری کند مسوول قیمت کالا ی تلف یا گم شده خواهد بود. البته اگر قرارداد حمل و نقل برای میزان خسارات مبلغی کمتر یا بیشتر از قیمت کالا توافق شده باشد،
