نوروز به عنوان یکی از مهم ترین مناسبت های فرهنگی و اجتماعی ایران ، همواره با افزایش حجم سفرهای داخلی همراه است . در این میان استان مازندران به دلیل برخورداری از طبیعت کم نظیر ، موقعیت جغرافیایی مناسب ، تنوع اقلیمی و جاذبه های گردشگری ساحلی ، جنگلی و کوهستانی ، یکی از پرترددترین مقاصد گردشگری کشور محسوب می شود . این حجم بالای سفرها ، علاوه بر فرصت های اقتصادی ، چالش هایی همچون ترافیک سنگین ، فشار بر زیرساخت های اقامتی ، تخریب محیط زیست ، افزایش هزینه خدمات و عدم توزیع متوازن گردشگران را به همراه دارد .در چنین شرایطی رسانه ها می توانند نقش کلیدی در مدیریت گردشگری نوروزی ایفا کنند . رسانه های مختلف اعم از دیداری ، شنیداری ، مکتوب و دیجیتال هر یک باظرفیت ها و ابزارهای خاص خود ، قادرند در مدیریت بهینه سفر ، فرهنگ سازی گردشگری مسولانه ، معرفی مقاصد جدید و توزیع متعادل و متوازن گردشگران در سطح استان به نوبه خود ، تاثیرگذار باشند .
در سال های اخیر ، توسعه فناوری های دیجیتال و گسترش استفاده از شبکه های اجتماعی باعث شده ، که نقش رسانه های جدید در هدایت گردشگری پررنگ تر از گذشته شود . مردم قبل از سفر ، با استفاده از وب سایت ها ، پلتفرم های گردشگری و صفحات اینستاگرامی اطلاعات لازم را درباره مقصد خود به دست می آورند . همچنین در حین سفر ، از نرم افزارهای نقشه یابی ، پیشنهادهای آنلاین و نظرات سایر گردشگران برای تصمیم گیری استفاده می کنند . این تحول در سبک مصرف رسانه ای ضرورت هم افزایی رسانه های سنتی و دیجیتال را در مدیریت سفرهای نوروزی برجسته می کند .
از سوی دیگر ، رسانه ها علاوه بر جنبه های اطلاع رسانی ، در سیاست گذاری کلان گردشگری نیز نقش مهمی دارند . تولید گزارش های تحلیلی درباره وضعیت گردشگری مازندران ، بررسی چالش های زیست محیطی ، ارائه راهکارهای بهینه سازی مدیریت سفر و معرفی الگوهای موفق گردشگری پایدار ، از جمله وظایفی است که رسانه ها می توانند بر عهده بگیرند .
بنابراین نوروز 1404 فرصتی است ، که رسانه ها با یک رویکرد هماهنگ و هدفمند ، در کنار مدیران حوزه گردشگری ، کسب و کارهای محلی و گردشگران ، نقشی فعال و موثر در توسعه پایدار گردشگری مازندران ایفا کنند .
در این یادداشت ، تلاش می شود ابعاد مختلف نقش رسانه ها در مدیریت گردشگری نوروزی بررسی و واکاوی و تحلیل شود .
رسانه های دیداری ، بویژه تلویزیون مهمترین ابزار تاثیرگذار در هدایت افکار عمومی و فرهنگ سازی محسوب می شود . در ایام نورز که میلیون ها ایرانی به سفر می روند ، تلویزیون می تواند نقش مهمی در معرفی مقاصد گردشگری ، اگاهی بخشی به گردشگران ، هدایت سفرها به صورت متوازن و کاهش چالش های گردشگری ایفا کند .
تلویزیون ، به دلیل دسترسی گسترده و نفوذ بالا از مهم ترین ابزارهای اطلاع رسانی و تبلیغات گردشگری در ایام نوروز است . این رسانه می تواند با بهره گیری از برنامه های متنوع ، گردشگران را در انتخاب مقصد ، زمان مناسب سفر و چگونگی مدیریت سفر راهنمایی کند .
تلویزیون ، با تولید و پخش مستندهای ویژه با تمرکز بر مناطق ناشناخته و کمتر شناخته شده مازندران مانند جنگل های هیرکانی ، روستاهای بکر ، بومگردی ها ، مناطق ییلاقی و فرهنگ و آیین های نوروزی در مناطق مختلف استان ، و نیز ساخت و پخش مستندهای کوتاه درباره ظرفیت های اکوتوریسم ، گردشگری کشاورزی ، گردشگری فرهنگی مانند موسیقی ، صنایع دستی و غذاهای محلی می تواند نسبت به معرفی ظرفیت های گردشگری مازندران و هدایت گردشگران تاثیر عمیق داشته باشد .
همچنین ، پخش تیزرهای تبلیغاتی متنوع برای معرفی شهرها و روستاهایی که کمتر مورد توجه گردشگران قرار گرفته اند ، تمرکز بر جاذبه های جدید و معرفی مقاصد جایگزین برای کاهش تراکم سفر در محورهای پرتردد ، و نیز استفاده از تبلیغات هدفمند در شبکه های ملی و استانی برای هدایت گردشگران به مناطق کمتر شلوغ ، می تواند در توزیع متوازن گردشگران در سطح استان عمل کند . و همچنین سایر برنامه هائیکه به عنوان پر مخاطب ترین رسانه نوروزی در هدایت گردشگران می تواند نقش ایفا کند .
رسانه های شنیداری به ویژه رادیو و پادکست ها ، نقش مهمی در اطلاع رسانی ، آموزش و هدایت گردشگران ایفا می کنند . این رسانه ها به دلیل دسترسی آسان ، پوشش گسترده ، امکان استفاده در حین سفر ، خاصا در خودروها و قابلیت انتقال اطلاعات به مخاطبان در هر زمان و مکان ، ابزاری کارآمد در مدیریت گردشگری نوروزی و کاهش چالش های سفر در مازندران محسوب می شوند .
با توجه به اینکه نوروز از پر ترافیک ترین ایام سفر به مازندران است ، رادیو و پادکست ها ، در اطلاع رسانی به موقع ، فرهنگ سازی گردشگری مسولانه ، راهنمایی گردشگران و کاهش مشکلات سفر اهمیت زیادی دارند .
رادیو با داشتن برنامه های زنده ، بخش های خبری ، گزارش های میدانی و برنامه های آموزشی ، یکی از اثر گذارترین رسانه های در ایام نوروز است .
در ارتباط با رسانه های مکتوب ، شامل روزنامه ها ، مجلات ، هفته نامه ها ، ماهنامه ها و نشریات تخصصی نقش مهمی در تحلیل ، سیاست گذاری و مدیریت گردشگری ایفا می کنند . این رسانه ها ، به دلیل ماهیت تحلیلی ، آرشیوی و ماندگاری بالا ، می توانند در شکل دهی با سیاست های گردشگری ، نقد و بررسی عملکرد دستگاهها و نهادهای مسول و ارائه راهکارهای علمی و عملی برای بهبود وضعیت گردشگری تاثیر گذار باشند .
در ایام نوروز ، که گردشگری در مازندران به اوج خود می رسد ، رسانه های مکتوب می توانند ، با ارائه تحلیل های عمیق و بررسی چالش ها و فرصت ها ، نقش راهبردی در بهینه سازی مدیریت گردشگری داشته باشند . این نقش را رسانه های مکتوب می توانند سه بخش کلی تحلیل وضعیت موجود ، سیاست گذاری و نظارت بر عملکرد دستگاه ها و نهادهای اجرایی مورد بررسی قرار دهند .
رسانه های مکتوب می توانند با استفاده از گزارش های میدانی ، تحلیل داده های آماری ، مصاحبه با کارشناسان ، نمایی جامع از وضعیت گردشگری در ایام نوروز ارائه دهند . این گزارش ها شامل : بررسی روند ورود گردشگران به مازندران در نوروز 1404 و مقایسه با سال های گذشته به صورت استانی یا به تفکیک شهرستانی ، تحلیل وضعیت و مشکلات زیرساختی مانند اقامتگاه ها ، ترافیک جاده ای ، حمل و نقل عمومی ، مدیریت پسماند و … ، و نیز بررسی میزان رضایت مندی گردشگران از خدمات ارائه شده در بخش های مختلف باشد .
برای افزایش تاثیرگذاری ، رسانه های مکتوب ، باید بر تولید محتوای تحلیلی و داده محور ، تعامل بیشتر با نهادهای گردشگری و توسعه روزنامه نگاری تحقیقی تمرکز کرد ، تا گردشگری مازندران به شکلی پایدار و کارآمد مدیریت شود .
در زمینه نقش رسانه های دیجیتال و شبکه های اجتماعی در هدایت گردشگری نوروزی در استان مازندران نیز ، با گسترش فناوری های ارتباطی ، رسانه های دیجیتال و شبکه های اجتماعی به ابزارهای قدرتمندی برای هدایت و مدیریت گردشگری نوروزی تبدیل شده اند . در نوروز که مازندران یکی از مقاصد اصلی گردشگری ایرانی خواهد بود ، استفاده هوشمندانه از این رسانه ها می تواند در کاهش مشکلات سفر ، توزیع متوازن گردشگران ، بهبود خدمات و توسعه پایدار گردشگری تاثیرگذار باشد .
این رسانه ها از طریق اطلاع رسانی سریع ، تعامل دو طرفه ، تاثیر گذاری به رفتار گردشگران و تسهیل و ارائه خدمات گرشگری ، نقش مهمی در بهینه سازی تجربه سفر و کاهش های موجود دارند . در ادامه این نقش را از زوایای مختلف بررسی می کنیم .
یکی از مشکلات اصلی در نوروز ، ترافیک سنگین و تغییرات ناگهانی وضعیت جاده ها و شرایط جوی است . رسانه های دیجیتال می توانند اطلاعات حیاتی را به صورت آنلاین و لحظه ای به گردشگران ارائه نمایند . همچنین ، گردشگران برای برنامه ریزی سفر خود ، از محتوای دیجیتال مانند مقالات ، ویدئو ها و پادکست ها استفاده می کنند ، لذا این محتوا ها می توانند در قالب راهنمای جامع سفر به مازندران ( بهترین مسیرها ، جاذبه های گردشگری ، اقامتگاه ها و غذاهای محلی ) و ویدئو های معرفی مناطق کمتر شناخته شده و ناشناخته برای توزیع متوازن گردشگران ، نقشه های دیجیتال تعاملی با اطلاعات دقیق درباره امکانات رفاهی ، پمپ بنزین ها و مراکز اقامتی و پذیرایی و … باشند .
دیگر مورد ، تاثیر اینفلوئنسرها و تولیدکنندگان محتوا برای انتخاب مقاصد گردشگری است . بسیاری از مردم قبل از تصمیم گیری برای سفر به تجربیات سایر گردشگران در شبکه های اجتماعی مراجعه می کنند . لذا اینفلوئنسرهای سفر و گردشگری با تولید محتوا جذاب و مستند از سفرهای خود می توانند ، تجربیات واقعی از خدمات گردشگری را ارائه دهند و در بهبود کیفیت خدمات تاثیر گذاشته و گردشگری مسولانه را ترویج کنند و گردشگران را به رعایت اخلاق زیست محیطی تشویق کنند .
دیگر مورد ، نقشی است که خبرگزاری های رسمی و سایت های خبری در مدیریت سفرهای نوروزی ایفا می کنند . گردشگری نوروزی در مازندران همواره با حجم بالای سفر ها ، چالش های مدیریتی و نیازهای گسترده اطلاع رسانی همراه بوده است . در این بین خبرگزاری های رسمی و سایت های خبری به عنوان منابع معتبر و قابل اعتماد می توانند ، نقش کلیدی در مدیریت سفرهای نوروزی ایفا کنند . این رسانه ها با انتشار اخبار دقیق ، گزارش های تحلیلی ، ارائه توصیه های ایمنی و انعکاس وضعیت لحظه ای جاده ها و خدمات گردشگری ، در هدایت صحیح گردشگران ، کاهش بحران ها و بهبود تجربه سفر اثر گذار باشند .
همچنانکه در فوق اشاره شد ، خبرگزاری ها و سایت های خبری رسمی به عنوان منابع معتبر و مورد اعتماد هستند ، که می توانند با اطلاع رسانی سریع ، معرفی ظرفیت های جدید ، مدیریت بحران ، فرهنگ سازی و ارائه تحلیل های دقیق نقش مهمی در بهبود کیفیت سفرهای نوروزی و مدیریت چالش های گردشگری مازندران ایفا کنند . بنابراین برای افزایش تاثیرگذاری این رسانه ها ، ضروری است که همکاری نزدیکی بین آن ها و نهادهای دولتی ، بخش خصوصی و پلتفرم های دیجیتال برقرار شود تا بتوان تجربه ای بهتر ، ایمن تر و پایدارتر را برای گردشگری نوروزی رقم زد .
دکتر مهران حسنی
دبیر و نائب رئیس انجمن گردشگری پایدار سبز مازندران
عضو انجمن متخصصان گردشگری ایران
پژوهشگر حوزه گردشگری
