سفرهای خانوادگی نه تنها به تقویت روابط عاطفی و اجتماعی خانواده ها کمک می کند، بلکه نقش کلیدی در توسعه اقتصادی، اجتماعی وفرهنگی جامعه ایران دارد. با برنامه ریزی و سرمایه گذاری مناسب، این نوع سفرها می توانند به عاملی موثر در تحقق اهداف توسعه پایدار و ارتقای کیفیت زندگی ایرانیان تبدیل شوند.
در جامعه ایرانی که خانواده به عنوان واحد اصلی اجتماع وپایدارترین نهاد اجتماعی شناخته می شود، این نوع سفرها می توانند تاثیرات گسترده ومثبتی داشته باشند.
در ادامه توضیح دقیق تری از اهمیت این نوع از سفرها و نکات مثبت مترتب بر آن ارائه می شود.
خانواده ها به عنوان گروه های مصرف کننده اصلی در سفر، به افزایش درآمد جامعه محلی با خرید صنایع دستی، اقامت درهتل ها ودیگر مراکز اقامتی،صرف غذا در مراکز عرضه غذاهای محلی و…، موجب رونق و شکوفایی اقتصادی مناطق گردشگری می شود. از سوی دیگر ، سفرهای خانوادگی باعث رشد گردشگری داخلی شده وخانواده ها به جای سفر به کشورهای خارجی به مناطق مختلف ایران سفر کرده و این امر در حفظ منابع مالی در داخل کشور از منظر اقتصادی تاثیر خواهد گذاشت.
از بعد اجتماعی، سفرهای خانوادگی فرصتی برای تعامل بیشتر بین اعضای خانواده را فراهم نموده، ودر محیط سفر اعضای خانواده زمان بیشتری برای گفتگو، تفریح وفعالیت های گروهی دارند. در این نوع از سفرهای مشترک به مانند سفر به مناطق طبیعی، تاریخی، فرهنگی می توانند تجربه های خاص ومشتریان کسب کنند ودرنتیجه روابط آن ها عمیق تر شود.
همچنین در تحقیقات علمی، اثبات شده، فعالیت های جمعی در سفر باعث کاهش فشارهای روانی اعضای خانواده و بهبود کیفیت زندگی می شود.
دیگر موضوع مهمی که به اهمیت اجتماعی گردشگری خانواده محور می توان به آن اشاره کرد،این که خانواده ها در سفر با دیگر خانواده ها ارتباط برقرار می کنند، که این موضوع می تواند به تقویت حس اتحاد و انسجام درجامعه منجر شود در این خصوص می توان با برگزاری رویدادها و جشنواره های گردشگری خانوادگی، که خانواده های مختلف بتوانند تجربیات خود را به اشتراک بگذارند،در ارتقای حس همبستگی اجتماعی کمک خواهد کرد.
از جایگاه فرهنگی، نیز خانواده ها می توانند در حین سفر،فرهنگ، آداب ورسوم مناطق مختلف را به فرزندان خود معرفی کرده وفرصتی خواهد بود برای آموزش و آگاه سازی از تاریخ وهنرایرانی به نسل جوان،که درنتیجه کسب این تجربه ها، هویت فرهنگی آن ها تقویت می شود.
از دیگر مزایای این نوع از سفرها، این است که خانواده ها با چالش های زیست محیطی، میراث فرهنگی، صنایع دستی و سائر مشکلات آشنا شده و نسبت به حفاظت از این منابع ضمن آگاهی اهتمام لازم را خواهند داشت.
از دیگر تاثیرات مثبت سفر های خانواده محور،این است که این نوع از سفرها به عنوان پایدارترین شکل های گردشگری، باعث کاهش تاثیرات منفی زیست محیطی وتوزیع عادلانه درآمد در مناطق مستعد وبرخوردار شده وحس خوشبختی وتعلق خاطر افراد به جامعه را افزایش می دهد، واز مهمترین دستاوردهای آن می توان به تقویت حس غرور و هویت ایرانی که در اثر آشنایی خانواده ها بامیراث عظیم وبی بدیل فرهنگی، تاریخی وطبیعی کشور بوجود می آید،اشاره کرد.
برای ایجاد تحول عملی در این حوزه باید به چالش ها وفرصت های موجود توجه شود،لذا موارد ذیل که قابلیت اجرا دارند، ارائه می شود.
برنامه ریزی واجرا تورهای خانوادگی با رویکرد”چند نسلی” طراحی سفرهایی که نیازهای همه اعضای خانواده از کودکان تا سالمندان را پوشش داده و برنامه های متنوعی از تفریحات کودکانه،برنامه های آموزشی برای نوجوانان وفعالیت های آرامش بخش برای سالمندان را درنظربگیرد.
همچنین این تورها می تواند به صورت موضوع محور بر پایه تورهای هنری با بازدید از مناطق هنری وکارکاه های صنایع دستی ، تورهای تاریخی با برنامه ریزی بازدید از مواریث فرهنگی اعم از ملموس وناملموس و تورهای سلامت وطبیعت درمانی با اقامت در مناطق طبیعی برای بهبود سلامت روانی انجام شود.
ویژگی بارز این بسته ها این است که با تنوع برنامه ومقرون به صرفه بودن، خانواده های بیشتری را جذب می کنند وبه افزایش رضایت و مشارکت خانواده ها در سفرهای داخلی منجر می شود.
مورد مهم دیگر” طراحی اپلیکیشن گردشگری خانوادگی “که می تواند اطلاعاتی در زمینه مسیرهای مناسب برای خانواده ها،اقامتگاه های خانوادگی، جاذبه های دوستدار خانواده وپیشنهادات تورهای ویژه را ارائه وتجربیات خود از سفرها را به اشتراک گذاشته وازتجربیات دیگران نیز بهره مند شوند.ضمن اینکه باید توجه داشت، با فراگیر شدن استفاده از فناوری و دسترسی بالای مردم به اینترنت در هزینه وزمان خانواده ها صرفه جویی می شود.
قدرت اثربخشی رسانه ها،با برنامه سازی تلویزیونی و رسانه ای با ساخت برنامه های مستند،داستانی و آموزشی درقالب سریال،فیلم های کوتاه و… در باره مقاصد مناسب سفرهای خانوادگی وفواید ومزایای این نوع از سفر، که بطور قطع به دلیل فرهنگ خانوادگی قوی در کشور ما،از این نوع محتواها استقبال شده ومحرکی برای ایجاد فرهنگ سفرخانواده محورمی شود.
برنامه ریزی شرکت های مسافرتی وسیاحتی با همکاری راهنمایان گردشگری جهت برگزاری تورهای خانوادگی سبز، با هدف فرهنگ سازی در استفاده حداقلی از منابع طبیعی وتولید کمترین زباله وترویج رفتار مسئولانه در طبیعت و حفاظت از محیط زیست در طی سفر با برگزاری کارگاه های آموزشی که موجب حذب مخاطبان آگاه به حفاظت از منابع طبیعی ومیراث ملی منجر خواهد شد.
ذکر این نکته ضروریست، برای غملیاتی کردن سفرهای خانوادگی نیاز به یک رویکرد چندجانبه است، که برنامه ریزی دقیق، ایجاد زیرساخت های مناسب، حمایت های مالی وفرهنگی واستفاده از ابزارهای نوین دیجیتالی را در برمی گیرد، و به طور قطع تقویت پیوندهای خانوادگی از طریق گردشگری خانواده محور علاوه بر موثر بودن بر توسعه اقتصادی، فرهنگی وحفاظت از منابع طبیعی ومحیط زیست به عنوان یک محرک اصلی برای پیشرفت اجتماعی منتهی خواهد شد.
استان مازندران با جاذبه های طبیعی، تاریخی و فرهنگی زایدالوصف از مقاصد برتر گردشگری کشور محسوب میشود که با موقعیت جغرافیایی واقلیمی خاص خود می تواند به قطب مهم گردشگری خانواده محور تبدیل شود.
تجربه لحظات خوش در دل طبیعت زیبا وجذاب وشگفت انگیز، ازجنگل های درختان منحصربه‌فرد پهن برگ و کهن هیرکانی تا سواحل ماسه ای کم نظیر و آرامش بخش دریای نیلگون خزر استرس وخستگی ها را کاهش داده و سلامت روانی خانواده ها را بهبود می بخشد، وبا انجام فعالیت های مشترک تفریحات ساحلی ودریایی،کوه نوردی،جنگل نوردی وبازدید از جاذبه های طبیعی و…حس همکاری و صمیمیت را بین اعضا خانواده ایجاد و تقویت می کند.
از اثرات مثبت دیگر، سفرهای خانوادگی به مازندران این است که فرصتی برای آموزش مهارت های زیست محیطی، کار گروهی و احترام به فرهنگ های بومی در محیطی عملی فراهم می کند.
البته برای توسعه گردشگری خانواده محور در استان مازندران لازم است بخش های دولتی،خصوصی وسازمان های مردم نهاد باهمکاری یکدیگر زیرساخت هاو امکانات لازم را متناسب با این نوع از گردشگری، درزمینه های اقامتگاه های دوستدار خانواده، فضاهای تفریحی خانوادگی، ایجاد پارک های موضوغی، کمپ های خانوادگی درجنگل و سواحل، برگزاری رویدادهای فرهنگی و آموزشی، فعالیت های طبیعت گردی با ارائه تورهای خانوادگی، تجربه های آموزشی برای کودکان و نوجوانان از طریق برگزاری کارگاه هایی در زمینه کشاورزی بومی،محیط زیست و آشنایی با فرهنگ بومی مازندران،طراحی اپلیکیشن گردشگری خانواده محور مازندران با اطلاعاتی از جاذبه ها، مسیرهای مناسب خانواده ها، برنامه های تفریحی وتخفیفات ویژه را فراهم ویا تقویت نماید.
در پایان نگارنده این یاددتشت،به سرمایه گذاران در حوزه گردشگری استان مازندران “طرح دهکده گردشگری خانواده محور/خانوادگی “که ایجاد یک مجموعه جامع گردشگری جنگلی یا ساحلی و یا در صورت امکان ترکیبی ازآن ها باشد وتاسیسات وفضاهای آن اعم از اقامتگاه های خانوادگی، فضاهای تفریحی، فعالیت های فرهنگی و کارگاه های آموزشی، امکانات رفاهی وایمنی، فضاهای اقامتی برای کمپینگ وسائر تاسیسات وفضاهای موردنیاز خانواده ها باشد، را به عنوان یک عنصراساسی ومتمایز درگردشگری مازندران جهت سرمایه گذاری در استانی که سالانه وتقزیبا درتما فصول میزبان میلیون هاگردشگر داخلی وهزاران گردشگر خارجی است،پیشنهاد می نماید.
طرح فوق،طرحی جامع ونوآورانه برای ایجاد وتوسعه گردشگری خانواده محور است، که می تواند به بستری برای تفریح، آموزش وتقویت پیوند های خانوادگی تبدیل شود.
این دهکده با هدف ارائه خدمات ویژه به خانواده ها،حفاظت از محیط زیست و توانمندسازی جوامع محلی ودر راستای توسعه پایدار وحفظ ارزش های خانوادگی اجرا می شود.
دکتر مهران حسنی
دبیر و نائب رییس انجمن گردشگری پایدارسبز مازندران عضوانجمن متخصصان گردشگری ایران
پژوهشگر حوزه گردشگری
