روز جهانی آموزش هر ساله در ۲۴ ژانویه) ۴ بهمن ماه ( برگزار میشود و توسط سازمان ملل متحد و یونسکو به عنوان روز رسمی به رسمیت شناخته شده است این روز برای تاکید بر نقش اساسی آموزش در توسعه پایدار حقوق بشر، صلح و رفاه جوامع جهانی نامگذاری شده است.
هدف از نامگذاری روز جهانی آموزش، افزایش آگاهی جهانی درباره اهمیت آموزش است و این روز فرصتی است برای دولت‌ها، نهادهای آموزشی و جامعه جهانی تا به اهمیت آموزش تاکید کنند. همچنین کشورهای مختلف را ترغیب می‌کنند تا ضمن تشویق سرمایه‌گذاری در آموزش، منابع بیشتری برای توسعه نظام های آموزشی اختصاص دهند.
از دیگر اهداف نیز می‌توان به بررسی چالش‌های آموزشی و مسائل و موانع مربوط به آموزش از جمله بی‌سوادی، نابرابری آموزشی، کمبود منابع و فناوری‌های آموزشی و همچنین تاکید بر آموزش فراگیر و عادلانه و تلاش برای دسترسی برابر به آموزش با کیفیت برای همه افراد جامعه و نیز ارتباط آموزش با اهداف توسعه پایدار (SDES)،که به عنوان یکی از ارکان کلیدی اهداف توسعه پایدار سازمان ملل است و بر نقش آن در کاهش فقر، ارتقای صلح و رشد اقتصادی تاکید دارد.
درخصوص اهمیت آموزش هم باید اشاره کرد،آموزش یک حق اساسی، انسانی است که پایه و اساس پیشرفت جوامع را تشکیل می‌دهد. به طور کلی روز جهانی آموزش یادآوری این نکته مهم است که هیچ کشوری بدون یک نظام آموزشی قوی و عادلانه نمی‌تواند به توسعه پایدار و صلح جهانی دست یابد.
با توجه به اینکه صنعت گردشگری به عنوان یکی از بزرگترین و پررونق‌ترین صنایع جهان و انسان محور است و انسان‌های توانمند، جامعه توانمند را خواهند ساخت از مهمترین موضوع در توانمندسازی، آموزش است که بعنوان زیرساخت نامحسوس در این صنعت دارای جایگاه و اهمیت ویژه است.
صنعت خدماتی که سهم قابل توجهی در رشد اقتصادی اشتغال زایی و توسعه فرهنگی کشورها دارد.موفقیت این صنعت به عواملی مانند زیرساخت‌های مناسب، تبلیغات موثر،جاذبه‌های گردشگری و مهم‌تر از همه کیفیت نیروی انسانی و خدمات ارائه شده بستگی دارد.البته آموزش در این حوزه نقش کلیدی در تربیت نیروی انسانی حرفه ای، افزایش کیفیت خدمات، توسعه پایدار و جذب گردشگران داخلی و خارجی داشته است. در واقع بعنوان زیر ساخت نامحسوس در این صنعت مردم پایه که ارتباط نزدیکی بین جامعه مهمان و جامعه میزبان در آن وجود دارد، محسوب می شود.
در این یادداشت، نقش آموزش در صنعت گردشگری را به صورت تفصیلی بررسی کرده و به دلایل ضرورت آن خواهیم پرداخت:
کیفیت خدمات در صنعت گردشگری، عامل تعیین کننده در جذب و رضایت گردشگران و ایجاد تجربه‌ای مثبت و ماندگار است. نیروی انسانی آموزش دیده قادر است برخورد حرفه‌ای‌تر، اطلاعات دقیق‌تر و خدمات استانداردتری به گردشگران ارائه دهد و موجب افزایش کیفیت خدمات گردشگری خواهد شد. بنابراین آموزش اصول رفتار حرفه‌ای، مهارت‌های بین فرهنگی، مدیریت مشتری و فنون پذیرایی به کارکنان این صنعت، باعث افزایش سطح رضایتمندی گردشگران خواهد شد و گردشگران با دریافت خدمات حرفه‌ای و با کیفیت، تجربه خوشایندی از سفر کسب کرده و احتمال بازگشت آنها افزایش می‌یابد.
از منظر دیگر، صنعت گردشگری شامل حوزه‌های متنوعی از انواع و گونه‌هایی چون گردشگری فرهنگی،سلامت ، ماجراجویی ، طبیعت گردی ، گردشگری مجازی و …… است. لذا هر یک از این حوزه‌ها نیازمند تامین نیروی نیروهای انسانی آموزش دیده و متخصص بوده و بدون آموزش‌های تخصصی بسیاری از مشاغل گردشگری به درستی انجام نمی‌شوند و خدمات ارائه شده از استانداردها فاصله خواهند داشت. کمبود نیروی متخصص موجب عقب ماندگی در جذب گردشگران داخلی و خارجی خواهند شد.
ایجاد افزایش رقابت پذیری از دیگر اثرات نقش آموزش در صنعت گردشگری است قطعاً کشورهایی که در زمینه آموزش گردشگری سرمایه‌گذاری کرده‌اند، توانسته‌اند جایگاه بهتری در بازار جهانی گردشگری دست پیدا کنند. استانداردسازی آموزش‌ها مطابق با معیارهای بین‌المللی موجب ارتقاء تصویر جهانی یک کشور شده و گردشگران خارجی خدمات بهتری را دریافت می‌کنند لذا نام کشور میزبان به عنوان مقصد گردشگری مطلوب در سطح بین‌المللی مطرح خواهد شد.
همچنین یکی از چالش‌های مهم صنعت گردشگری حفاظت از جاذبه‌های تاریخی،طبیعی و فرهنگی است. آموزش در این حوزه‌ها نیز می‌تواند فرهنگ حفاظت از محیط زیست و آثار تاریخی را میان فعالان گردشگری تقویت کند. در این ارتباط راهنمایان گردشگری از طریق آموزش به گردشگران می‌توانند به گردشگران نحوه تعامل درست با محیط طبیعی و تاریخی را آموزش دهند.
آنچه که در گردشگری به عنوان محصول نهایی عنوان میشود، افزایش رضایت و کسب تجربه مثبت گردشگران است، بنابراین آموزش به نیروی انسانی این امکان را می‌دهد که با فرهنگ‌ها و نیازهای مختلف گردشگران آشنا شوند و بهترین خدمات را ارائه دهند. ضمن اینکه آشنایی با آداب و رسوم،انتظارات و سلیقه‌های مختلف گردشگران باعث ارائه خدمات شخصی سازی و حرفه‌ای تر شده و به طور قطع این موضوع رضایت گردشگران را در پی داشته و منجر به تبلیغات دهان به دهان مثبت میشود.
بنابراین با ضرورت اجتناب ناپذیر به موضوع آموزش در صنعت گردشگری، بدیهی خواهد بود که در صورت عدم و یا کمبود آموزش‌های کافی،کارکنان نمی‌توانند به درستی به نیازهای گردشگران پاسخ دهند که این موضوع موجب کاهش رضایت گردشگران و درآمد برای سرمایه‌گذاران در صنعت گردشگری را در پی خواهد داشت. آموزش‌های کارکنان و مدیران، بهره‌وری نیروی انسانی را افزایش و عملکرد آنها را بهبود و موجب حفظ سرمایه‌گذاری در صنعت گردشگری برای صاحبان سرمایه خواهد شد.
همچنین به موضوع فناوری‌های نوین مانندرزرو آنلاین، هوش مصنوعی، واقعیت مجازی(VR)و …. که صنعت گردشگری را به شدت تحت تاثیر تحولات و تغییرات عظیم قرار داده باید توجه جدی به آن معطوف شود بدون آموزش مناسب، کارکنان قادر به استفاده از فناوری‌های نوین برای بهبود خدمات و جذب گردشگران و در نتیجه انطباق با تغییرات جهانی و فناوری های جدید نخواهند بود.
یکی از مهمترین توصیف‌هایی که در خصوص این صنعت خدماتی میشود آن را به عنوان مهمترین منابع اشتغال زایی که واقعیتی انکارناپذیر در ایجاد اشتغال‌های مستقیم و غیرمستقیم و القایی که در مقاصد گردشگری ایجاد می‌کند، قلمداد می‌کنند. لذا توسعه آموزش‌های مرتبط با گردشگری موجب افزایش اشتغال در حوزه‌های هتل داری، خدمات پذیرایی، راهنمایان تور، موسسات حمل و نقل و……شده و آموزش مهارت‌های آن به جوانان، زمینه ساز کسب و کارهای نوآورانه و کارآفرینی در این صنعت خواهد شد.
استان مازندران به دلیل طبیعت منحصر به فرد،سواحل زیبا،جنگل‌های سرسبز هیرکانی و جاذبه‌های فرهنگی و تاریخی متنوع،یکی از محبوب‌ترین و برترین مقاصد گردشگری کشور ما محسوب میشود که سالانه میلیون‌ها گردشگر داخلی و خارجی به این استان سفر می‌کنند و از هزاران واحد گردشگری اعم از اقامتگاه‌های متنوع،انواع مراکز خدمات غذایی و پذیرایی، شرکت‌های مسافرتی و جهانگردی، مراکز تفریحی و سرگرمی و راهنمایان گردشگری خدمات دریافت می‌کنند.
با این حجم گسترده از گردشگران با ذائقه‌ها و علایق مختلف، کیفیت ارائه خدمات نقش تعیین کننده‌ای در رضایتمندی، افزایش مدت اقامت، کسب و بهبود تجربه سفر و در نهایت توسعه پایدار گردشگری در استان دارد یکی از مهمترین عوامل تاثیرگذار بر کیفیت خدمات، نیروی انسانی ماهر و آموزش دیده در تاسیسات گردشگری است.
کارکنان هتل‌ها،مهمانپذیرها،اقامتگاه‌های بوم گردی و…… نخستین افرادی هستند که گردشگران با آنها تعامل دارند. آموزش اصول مهمان نوازی و مهمانداری، مدیریت شکایات و رسیدگی به نیازهای گردشگران تاثیر مستقیمی بر رضایت گردشگران دارد. همچنین در مراکز پذیرایی و رستوران‌ها، آموزش اصول بهداشت، نحوه پذیرایی حرفه‌ای و آشنایی با سلیقه‌های مختلف غذایی گردشگران، باعث افزایش رضایت گردشگران و رونق کسب و کارها خواهد شد.
راهنمایان گردشگری آموزش دیده،حرفه‌ای و دارای مهارت کافی و لازم، که بتوانند به درستی اطلاعات تاریخی،فرهنگی و طبیعی مازندران را ارائه دهند، نقش مهمی در جذاب ترکردن تجربه سفر و ترغیب گردشگران برای بازدید مجدد از استان دارند.
ضرورت این نکات در اینجا ضروری است با افزایش تعداد استان‌ها و شهرهای رقابتی در حوزه گردشگری، تاسیسات گردشگری مازندران باید برای حفظ جایگاه خود استانداردهای خدماتی خود را ارتقا دهند و آموزش کارکنان عامل کلیدی در افزایش توان رقابتی این تاسیسات در برابر مقاصد دیگر خواهد بود. به طور یقین یک واحد گردشگری که نیروی انسانی آن آموزش‌های حرفه‌ای دیده باشد، قادر خواهد بود گردشگران بیشتری را جذب کند و سهم بیشتری از بازار گردشگری را به خود اختصاص دهد.
پایان سخن اینکه، استان مازندران به عنوان یک استان گردشگر پذیر که بخش عمده‌ای از معیشت و اقتصاد مردم آن در غالب شهرستان‌ها به صنعت گردشگری وابستگی کاملی دارد و نیز به عنوان یکی از قطب‌های اصلی گردشگری ایران، آموزش نیروی انسانی و کارکنان تاسیسات گردشگری در آن، یک ضرورت حیاتی برای توسعه پایدار این صنعت در استان می‌باشد.
آموزش مناسب می‌تواند منجر به افزایش کیفیت خدمات، افزایش رضایت گردشگران، کاهش مشکلات زیست محیطی،افزایش رقابت پذیری تاسیسات گردشگری و رونق اقتصادی استان شود. برای دستیابی به این اهداف جدیت بیشتر و متعهد بودن مدیران و بهره‌برداران تاسیسات گردشگری در آموزش کارکنان برای افزایش تخصص و مهارت حرفه‌ای آنها و استفاده از ظرفیت‌های دانشگاهی، موسسات آموزش گردشگری و مشارکت بخش خصوصی و دولتی ضروری است. با سرمایه‌گذاری در آموزش نیروی انسانی می‌توان، استان مازندران را به مقصدی کاملاً متمایز تبدیل کرد و سهم بیشتری از صنعت گردشگری را برای این استان بسیار مستعد و کم نظیر به ارمغان آورد.
دکتر مهران حسنی دبیر و نایب رئیس انجمن گردشگری پایدار سبز مازندران عضو انجمن متخصصان گردشگری ایران پژوهشگر حوزه گردشگری
