گفتگوی صبح آمل با بهنام و بهشاد بهروزی برادران کشاورز ارگانیک کار روستای نظام آباد دشت سر آمل به جای سموم که خودش بستر را برای کرم‌ها آماده می کند از کود سبز استفاده می کنیم

این روزها زیاد در موردش بحث می‌شود و سر زبانهاست و مهمان ناخوانده‌ای که اجازه نمی گیرد و سرش را پایین می‌اندازد و وارد خانه ها می شود.. شاید تا دیروز سالهای نه چندان دور از شنیدن نامش وحشت می کردند و با اشاره و اما در موردش حرف می زدند اما امروز چنان زیاد شده که مهارش با توجه به پیشرفت علم و تازره های پزشکی سخت می باشد. سرطان را می گویم این بیماری که در بعضی مواقع لاعلاج و حتی نامش ترس بر تن بیماران می اندازد اما چرا پیشرفت داشته است که باز به خود بشر بر می گردد همانهایی که در تولید مواد غذایی خصوصا برنج فقط با استفاده از سم و کود شیمیایی سعی در تولید بیشتر ولی بی کیفیت می کنند غافل از اینکه آینده خود و خانواده و یک کشور را به مکخاطره می اندازند. اینها را براداران بهروزی می گویند کشاورزان سختکوش ارگانیک کار که تا دیروز فقط کمیت برایشان مهم بود اینکه چند گونی بیشتر برداشت کنند اما با مطالعه زیاد بر روی راهکارهای علمی و آموزش توسط ارگانیک کاران دیگر در زمینهای کشاورزی خود امروز دیگر از سم و کود استفاده نمی کنند و راه جدیدی را در کشاورزی برای خود باز کردند. برادرانی که علم را به کمک گرفتند و از فردایی روشن حرف می زنند که بتوانند کمپوست حیوانی تولید و در مزارع استفاده نمایند. برای دیدار با بهروزیها راه روستای نظام آباد بخش دشت سر را در پیش گرفتم منطقه ای خوش آب و هوا که زمینهای مستعدی برای برنجکاری و انواع سبزی ها دارد. صدای اردک های داخل زمین و بوته های سبز برنج نوید سالی پربار می داد وقت عصرانه خوردن بود یک فلاکس چای داغد و نان جو پنیر تولیدی دامداری خودشان. سفره ای روی «مرز»زمین پهن کردند و زیر آفتاب داغ کمی استراحت و خبرنگار صبح آملی که قلم به دست در حال پرسش و پاسخ است؛
بهنام بهروزی دیپلمه سال 59 ساکن روستای نظام آباد منطقه دشت سر و 58 سال سن دارم.
از سال 62 کشاورزی را به اتفاق برادرانم شروع کردم و سعی کردیم از اول کار روشهای نو را اجرا کنیم و تو منطقه اولین کسانی بودیم که خزانه زیر نایلون را در روستا پرورش دادیم اگرچه در جاهای دیگر شروع کرده بودند.
این نتیجه رسیدیم که باید اول از خودمان شروع کنیم
راضی ام از اینکه در این مدت تلاش داشتیم که کار خوب انجام بدهیم و چند سال گذشته با توجه به بررسیها و مطالعاتی که در خصوص مصرف زیاد سموم و کودهای شیمیایی کردیم به این نتیجه رسیدیم که باید اول از خودمان شروع کنیم و غذایی که تولید می کنیم سالم باشد. خوشبختانه شروع به این کار کردیم و وجدان ما راحت است به این خاطر که محصولی که تحویل مصرف کننده و یا به مصرف خودمان می رسد سالم است و چرخه ای را که در این مجموعه به وجود آوردیم چرخه ترکیبی است و به صرف اینکه کشاورز بخواهد برنج بکارد ما ابتدائا و سالهای جلوتر به لحاظ نیاز بازار سبزیکاری داشتیم و بعد از آن در کنارش دامپروری را رونق دادیم که تا حدودی در آن موفق بودیم. به لحاظ اینکه علوفه بیشتری از زمینهای خودمان تولید کردیم و سالهای گذشته به این نتیجه رسیدیم که سموم و کودهای شیمیایی را از چرخه تولید حذف کنیم و مدتی هم با دانشگاه تهران و یکی از اساتید مجرب آنجا کار کردیم و برنج ما را مورد آزمایش قرار دادند که پاک و عاری از سموم بود.
برخی از کارشناسان می گویند مصرف سموم اشکالی ندارد ولی آمار رو به رشد سرطان روده و گوارش خصوصا در گیلان و مازندران با استفاده بیش از حد سموم شیمیایی و یا تماس مستقیم با آن چیز دیگری را نشان می دهد.
هر چه زمینها به سمت خرد شدن پیش می رود مشکلات تولید ما هم بیشتر می شود
حقیقتا اقدامات موثر و مفیدی بابت این موضوع صورت نگرفت بخاطر اینکه کشاورزی زیر سقف نیست و ما در فضای باز کار بسیار سخت و طاقت فرسایی را انجام می دهیم که گاهی وقتها یکسری تنش ها و آسیبها به کشاورز می زند که مجبور می شود کار راحت تر با درآمد بیشتر داشته باشد اما متاسفانه چرخه باطلی که در گذشته و هنوز هم ادامه دارد سبب آسیب های نه تنها خود کشاورز بلکه به مصرف کننده شده است. خیلی ناامیدانه می گویند بدون مصرف کود و سم نمی شود تولید کرد که ما این کار را در زمین خودمان انجام دادیم.
کشاورزان به این نکته توجه داشته باشند که هر چه زمینها به سمت خرد شدن پیش می رود مشکلات تولید ما هم بیشتر می شود بنابراین ما برادران به این اجماع رسیدیم که این زمینها باید تجمیع شود تا کار کردن از هر لحاظ خصوصا اقتصادی راحت تر و بهتر پیش برود. سطح زیر کشت ما پنج هکتار است و حدود شش سالی می شود که محصولات سالم کشت می کنیم و وجدان هر کشاورزی بالاتر از پول و منافعش هست و بدترین آسیبی که الان در مازندران کشاورزان ما دارند آسیب پذیرتر می شوند و به لحاظ تک محصولی بودن در زمینهای کشاورزی کیفیت خاک بسیار پایین می آید و بحث علمیش هم می گوید برای زراعی شدن خاک باید تنوع کشت و در حقیقت الگوهای کشت را بیشتر کنیم که این کمک مرکز تحقیقات و دولت را می طلبد وکشاورز هم منتظر فرصتی است تا درآمدش را به لحاظ اقتصادی بیشتر کند ولی الگویی نمی بیند و اجبارا می رود سمت درآمدهایی که از لحاظ علمی تایید شده نیست و همین موضوع باعث مصرف زیاد سموم و کودهای شیمیایی می شود و در این خصوص کشاورزانی داریم که بابت برداشت بیشتر رتون 800 کیلو ازت در یک هکتار استفاده می کنند اما همین مقدار در کشاورزی ژاپن به لحاظ مکانیزاسیون بودنش 30 کیلو در هکتار می باشد و بالاترین آسیبها در بخش کشاورزی استفاده از این ازت می‌باشد.
می شود مصرف نکرد
در کشت و پرورش برنج می شود کود و سموم استفاده نکرد اما نه یک روزه بلکه به تدریج باید به کشاورزان آموزش مستمر و طبقه بندی شده داد و موضوع ارگانیک فقط مختص مازندران یا شهرستان خاصی نیست بلکه طرحی فراگیر و گسترده است که شامل تمام کشور می شود و می تواند با 20 درصد محصول کمتر اما تنوع بیشتر بهره برداری و بهره وری از زمین را اقتصادی کرد.
پرورش همزمان
در حال حاضر در مجموعه ای که ما داریم کار می کنیم پرورش اردک همزمان با کشت برنج داریم که 250 قطعه اردک در هر هکتار پرورش می یابد. 1500 قطعه ماهی نیز در دو حوضچه پرورش دادیم که به طور تقریبی در فضایی 200 متری رشد می کنند که عموما گرمابی و از سه نوع سفید، آزاد و کفور می باشد که در صورت به صرفه بودن می شود درآمد خوبی را به دست آورد چنانچه اگر یک کشاورز تعداد قطعات ماهی را کمتر کند میزان برداشتش از ماهی بیشتر می شود. ولی اگر به طور طبیعی رشد کنند فقط در حد خود مصرفی می باشد. دامداری با تولید سالانه یک تن گوشت و روزانه 300 کیلو شیر داریم که قیمت یکی از نهاده ها مثل علوفه کیلویی هزار تومان اضافه قیمت داشتیم و دلیلش هم این است که در گذشته ما بهترین پنبه کاری را در مزارع گیلان داشتیم و کنجاله ای که داخلی تولید می شد با بالاترین کیفیت و پروتئین به دام داده می شد اما در حال حاضر همین را با افزایش قیمت بالایی وارد می کنیم. برنامه ای در دست اجرا داریم که سالهای آینده بعد از کشت برنج بتوانیم تولید علوفه انبوه بکنیم و می دانیم که در این راه مشکلات زیادی هم هست چرا که در ساختار تولید برنج فرمولها مشخص و کار شده است اما برای تولید علوفه ماشین آلات و تجربه و عوامل دیگری نیاز است.
کمیت و کیفیت
کشاورزی اگر با برنامه ریزی و تحقیقات باشد پنج الی ده سال به نحو احسن از زمین بهره برداری می شود. متاسفانه ما می خواهیم بهره برداری صد درصد از زمین بکنیم اما باید به زمین فرصت داد و برای آیندگان برنامه ریزی کرد. یک اصطلاحی هست به نام یا هیچ یا همه چیز ما داریم عقب نشینی می کنیم و همه چیز را از دست می دهیم چون سلامتی، محیط زیست، آب و خیلی چیزها را از دست دادیم.
بسته فکر کردیم
از بس تجاری و برای پول فکر کردیم خیلی از زمینهای گیلان و مازندران را اصفهانی ها دارند می خرند چرا؟ چون زمینهای این استان دارد خشک می شود.
پرورش اردک
خوشبختانه اردک یکی از حیوانات بسیار مفید در کشاورزی و زراعت برنج است و قبل هر چیز وجین گر خوبی می باشد و مصرف سموم علف کش آفات مثل پروانه ها، کرم ها و همه آفات موجود در مزارع برنج را از بین می برد و هوادهی خوبی در مزارع انجام می دهد و حرکتی که می کند و آب را تکان می دهد خاک را با نوکش تکان می دهد گازها را خارج ضمن اینکه برای چاله های ماهی هواده بسیار خوبی است.
تسهیلات بالا
کشاورز چنان اسیر تسهیلات با نرخ بالا شدند که زمین چند صد میلیونی اش ارزشی در مقابل ضامن شهری برای ضمانت بانکی ندارد و چنان درگیر مسائل حاشیه ای شده که حتی تولید خودش را برای خود مصرفی فراموش کرده و نیازمند بازار مصرف شد که این یعنی بیماری و مشکلات که رسیدگی نمی شود و فقرمان در آینده خیلی زیاد می شود.
برنامه ریزی و آموزش دو حلقه گمشده در بحث کشاورزی است که شامل زیر ساختهای اساسی است.
مصرف گرایی
زمانی بود که برنج در سبد خانوار سه بار در روز مصرف می شد ولی الان به یکبار در روز رسیده و نظر کارشناسان این است که برنج در آینده به لحاظ نشاسته زیاد و خطر بروز بیماریهای قندی و گوارشی خیلی کمتر مصرف می شود بنابراین می طلبد تنوع محصولات را زیاد کنیم تا بتوانیم پروتئین و سبزیجات بیشتری تولید کنیم.
بهشاد بهروزی 56 ساله اهل روستای نظام آبادم و از سال 62 و بعد اخذ دیپلم به حرفه کشاورزی روی آوردم اما حدود ده سال پیش استارت تولید محصولات سالم را زدیم. زمانی که به دنبال کمیت یعنی تولیدات زیاد هستیم کیفیت را همیشه از دست می دهیم. یکسری برنامه ریزهایی که کشورهای اروپایی خیلی وقت پیش انجام دادند و به آن رسیدند متاسفانه برخی ها الان متقاضی بذرهای ترا ریخته هستند که به دنبال آن امراض فراوانی به وجود می آید.
انگیزه ام برای تولید محصول سالم و ارگانیک این بود که ابتدا خودمان غذای سالم داشته باشیم و دیگران را نیز برخوردار کنیم و همانگونه که همگان می دانند تولید سالم هزینه بر است و از طرفی محصول هم کاهش پیدا می کند و در عوض کیفیت محصول بالاست.
ترا ریخته
بذرهای ترا ریخته یا ژنی مثل برنج، گندم و ذرت بسیار مضر است و ابرقدرتها آن را وارد کشورهای جهان سومی کردند به این صورت که ابتدا بذر را می دهند ولی دو سال بعد بخاطر نداشتن ریشه، بذری وجود ندارد و از آن طرف مصرف کود و سموم به اندازه قابل توجهی افزایش پیدا می کند و تمام درآمدهای حاصله از تولید بیشتر صرف خرید سموم می شود.
مقاومت برنج
در گذشته حدود 90 نوع برنج از نوع بومی داشتیم ولی الان بیشتر از دو نوعش در سطح مازندران کشت نمی شود. محصول بذرهای بومی کمتر و مقاومت شان در مقابل بیماریها بیشتر است ولی متاسفانه نظر اکثر کارشناسان بر مصرف برنج پر محصول خصوصا بعد دهه 60 بر برنج آمل دو و سه بود که بخاطر مصرف زیاد آب باعث مصرف زیاد کود و سم شد.
زیر ساختها
برای کشت محصولات ارگانیک به دور از کود و سم شیمیایی دانستن بعضی موارد را می طلبد و آن تلفیق پرورش دام و طیور یا ماکیان و استفاده از کودهای حیوانی در خزانه برنج که بسیار مهم و حائز اهمیت است و کشاورزان باید با علم و تجربه به این موضوع بپردازند چرا که زمان و توزیع آن در کشت و داشت و برداشت مهم است بنابراین باید در نظر داشت بعد از برداشت اول کودهای حیوانی را در زمین پخش کنند و در خصوص سبزیکاری کاشت شبدر و جعفری خوب است.
بذر
مهم ترین عوامل در برداشت محصول با کیفیت، بذر خوب و زمان بذرپاشی چگونگی عملیات مربوط به کشت آن می باشد چرا که گرفتن بذر خودش هنر کشاورز را می طلبد و در گذشته برای این کار، پدران ما دور مرزها را خوشه کشی می کردند. در حال حاضر بخاطر مضرات استفاده از سموم، بذرها را پس از سبک و سنگین کردن با دارچین آردی ضد عفونی می کنیم از طرفی زمان بذر پاشی بسیار مهم است و کشاورزی که یکبار کشت می کند بذرش کمتر در معرض نابودی است و مسئله بعدی اینکه هوادهی خزانه هنگام گرما و سرما از اهمیت ویژه ای برخوردار است. برای هر هکتار 30 تا 35 کیلو بذر کافی و بهترین موقع برای بذرپاشی بعد 13 فروردین است.
مواد شیمیایی کرم زا
در خصوص خزانه گیری و پرورش نشاء برنج استفاده از سموم خودش بستر را برای کرمها آماده می کند و بهتر است کشاورزان عزیز به جای آن از کود سبز چون شبدر و جعفری استفاده نمایند.
متاسفانه بعضی از کشاورزان قبل از اینکه پروانه را ببینند اقدام به پاشیدن گرانول می کنند و این سفره آب زیر زمینی ما را صد درصد مسموم و محیط زیست را نابود می کند. هر چیزی موعد خودش را دارد.
کرم
در طبیعت هیچ چیز بی مصرف نیست و راز بقایی وجود دارد و هر موجود زنده ای حتی از دید ما بی ارزش برای کاری خلق شده مثل کرم که زنبور تریکوگراما و حلزون را اردک و غاز می خورد بنابراین ما نمی توانیم هیچ موجود زنده ای را از بین ببریم و دلیل زیاد شدن کرم و امراض در خزانه برنج، مصرف بی اندازه کود شیمیایی، از دست دادن بذرهای بومی و تولید زیاد می باشد. قبل سال 57 ما چیزی به نام کرم ساقه خوار و بلاس و خشکیدگی ساقه ژورا نداشتیم.
طرح ژاپن
این طرح از کشور ژاپن به ایران آمده و دستگاها و ادوات کشاورزی که این کشور برای کشت، داشت و برداشت محصولی مثل برنج دارد را ما نداریم و مسئله مهم تر اینکه درست شدن یک سانتی متر خاک صد سال طول می کشد و برای اجرای این طرح، خاکهای سطحی را بر می دارند و زمین را تسطیح و مجددا خاک را پخش می کنند تا ثبات خاک حفظ شود اما مشکلاتی در این خصوص پیش آمده که کشاورزان پشیمان شدند.
مکانیزه
نکته بسیار مهم که هرگز مسئولین به این موضوع توجه نمی کنند اینکه میانگین سن کشاورز ما بالای 50 سال است و عملا نیروی کار مفید در سالهای آینده نخواهیم داشت و اگر برنج ما بخواهد با دست و به شیوه سنتی نشاء شود کار سخت می شود بنابراین ما باید به سمت کشت نشاء مکانیزه برویم ولی ابزار کار و مکانیزاسیونی که مدرن و بهره وری از آن به حد کفایت باشد نیست.
عمر مفید دستگاههای نشاء در ایران 700 ساعت با 80 میلیون تومان پول است و این منطقی نیست و مکانیزاسیون علمی آنگونه که در ژاپن اجرا می شود اینجا اجرا نمی شود و یکسری مسائل فنی و ریز دارد که اینجا وقتی با دستگاه نشاء یا کشت سینی های معمولی می کنیم ده روز از دوره ای که باید گیاه رشد کند عقبیم که استقبال از کشت مکانیزاسیون بخاطر مدرن نبودن دستگاه و تجربه کافی برای این کشت کم است.